Je kent het vast wel: je zit rustig aan je bureau, en ineens hoor je voor de derde keer die collega met z’n overdreven lach. Je voelt iets opborrelen. Een frons, een zucht, misschien een gedachte als “Doe effe normaal joh.” En voor je het weet, ben je geïrriteerd.
Irritatie lijkt op het eerste gezicht onschuldig. Een klein prikkeltje. Een reactie die bijna vanzelf gaat. Maar onder die prikkel schuilt vaak iets groters. Iets van jou. En precies daar wordt het interessant. Want irritatie, hoe vervelend ook, is niet zomaar iets dat je overkomt. Het is informatie. Het vertelt iets. Niet over de ander, maar over jou.
En als je dat durft te onderzoeken, nieuwsgierig, zonder oordeel, dan verandert irritatie van een hinderlijk gevoel in een ingang. Een ingang naar meer zelfkennis, meer grip op je emoties, en uiteindelijk ook meer verbinding met anderen. Want als je leert luisteren naar je irritatie, kun je ook leren er op een verbindende manier iets mee te doen.
Inhoudsopgave irritatie
Waar komt irritatie vandaan?
Irritatie voelt vaak alsof het van buiten komt. Iemand zegt iets, doet iets, of doet juist níets – en jij zit ineens met een gevoel dat je niet hebt gekozen. Maar als je heel eerlijk bent, weet je: irritatie komt van binnenuit. De ander triggert iets, maar wat er vervolgens in jou gebeurt, is jouw verhaal.
Wat triggert irritatie dan precies? Vaak ontstaat het wanneer iets botst met jouw waarden, je grenzen of je behoeftes. Je kunt geïrriteerd raken als iemand zich anders gedraagt dan jij logisch of netjes vindt. Als iemand jouw tijd of ruimte niet respecteert. Of als jij eigenlijk iets anders nodig hebt – rust, duidelijkheid, waardering – en daar geen gehoor aan krijgt.
Soms is het ook een opstapeling. Je bent moe. Druk. Overprikkeld. En dan komt die ene opmerking van je collega, partner of buurvrouw nét verkeerd binnen. Niet omdat het zo erg is wat ze zeggen, maar omdat jij op dat moment niet meer de ruimte hebt om het langs je heen te laten glijden. Irritatie groeit als jij jezelf geen rust, pauze of erkenning gunt.
En soms, misschien het lastigst van alles: je irriteert je omdat de ander iets doet wat jij zelf niet durft. Die collega die altijd het hoogste woord voert, terwijl jij jezelf onzichtbaar maakt. Die vriendin die zomaar “nee” zegt, terwijl jij altijd probeert te pleasen. Dan schuurt het. En dan is de irritatie niet alleen ongemakkelijk, maar ook confronterend.
Wat zegt irritatie over jezelf?
Wat er ook gebeurt: irritatie is nooit zomaar. Het is een innerlijk signaal dat iets je raakt. En het zegt veel over wat jij belangrijk vindt. Misschien zelfs zó belangrijk, dat je het zelf niet goed durft te voelen of uit te spreken.
Irritatie wijst je op je behoeftes. Op je verlangens. Op je grenzen. Maar vaak zijn die onbewust. Dus als je het gevoel negeert, of snel afreageert op de buitenwereld, dan mis je de boodschap. Dan ga je voorbij aan iets dat je eigenlijk nodig hebt – soms al heel lang.
Stel: je voelt je steeds vaker geïrriteerd op je werk. Je ergert je aan je leidinggevende, aan collega’s, aan vergaderingen. De verleiding is groot om te denken: “Het ligt aan die mensen.” Maar misschien ligt het dieper. Misschien heb je het gevoel dat je niet serieus genomen wordt. Of dat je niet op je plek zit. Of dat je over je eigen grenzen heen blijft gaan. En dát doet pijn.
Irritatie is dan geen zwakte. Het is informatie. Het vertelt je dat er iets knelt. Iets wringt. En als je het aandurft om daar naar te kijken – nieuwsgierig, zonder oordeel – dan kan die irritatie iets heel waardevols worden. Geen vijand, maar een innerlijk kompas.
Hoe verbindende communicatie helpt bij irritatie
Wat doe je met irritatie als je het niet wilt opkroppen én niet wilt afreageren? Dan komt verbindende communicatie in beeld. Deze benadering, ontwikkeld door Marshall Rosenberg, helpt je om eerlijk te zijn zonder te beschuldigen. Om te zeggen wat er in je leeft, zonder dat je de ander wegduwt. En om te luisteren, ook als je eigenlijk vooral wilt roepen.
Verbindende communicatie bestaat uit vier onderdelen:
Waarneming – Gevoel – Behoefte – Verzoek.
Dat klinkt misschien simpel, maar het vraagt oefening. Want we zijn gewend om vooral de ander te ‘corrigeren’ in plaats van te vertellen wat wij voelen of nodig hebben.
Laten we het concreet maken. Stel: je huisgenoot laat elke ochtend zijn koffiekop staan. Jij ergert je kapot. De automatische reactie? “Ruim je troep nou eens op!” De kans dat hij zich aangevallen voelt is groot. En voor je het weet zit je in een welles-nietes-spelletje.
Wat als je het anders aanpakt?
“Ik zie dat het koffiekopje weer op het aanrecht staat (waarneming). Ik merk dat ik me daardoor gestrest voel, omdat ik behoefte heb aan rust en samenwerking in huis (gevoel + behoefte). Zou je het fijn vinden om af te spreken dat we de keuken altijd leeg achterlaten na het ontbijt? (verzoek)”
Je spreekt vanuit jezelf. Zonder oordeel. Zonder overdrijven. En dat maakt het voor de ander veel makkelijker om naar je te luisteren.
Van irritatie naar verbinding: een praktijkvoorbeeld
Stel: je werkt samen met iemand die altijd net te laat inlogt op vergaderingen. Je voelt je geïrriteerd. Je denkt: “Als ik dit wéér moet zeggen, ontplof ik.” Maar je houdt je in. Tot het moment komt dat je tóch explodeert. “Altijd jij weer. Kun je gewoon op tijd komen of niet?!”
De ander voelt zich aangevallen. Jij voelt je onbegrepen. Niemand wint.
Wat als je eerder had ingecheckt bij jezelf? Wat als je eerder had benoemd wat er in je leefde, zonder te verwijten?
“Ik merk dat ik het lastig vind als je steeds een paar minuten later inlogt. Ik voel me dan gespannen, omdat ik het gevoel heb dat onze tijd niet serieus genomen wordt. Ik heb behoefte aan duidelijkheid en gelijkwaardigheid in onze samenwerking. Zou je kunnen proberen om voortaan op tijd te starten?”
Zie je hoe anders dat binnenkomt? De toon is eerlijk, maar niet vijandig. En dat geeft de ander ook ruimte om in gesprek te gaan in plaats van in de verdediging te schieten.
Verbindende communicatie betekent niet dat je alles maar moet accepteren. Het betekent dat je leert zeggen wat er in jou leeft – zonder dat je je gelijk haalt ten koste van de ander.
Tips om met irritatie om te gaan (zonder het weg te duwen)
Voel het vroeg.
Wacht niet tot je irritatie zich opstapelt. Leer de signalen herkennen. Een frons. Opgetrokken schouders. Een scherpe gedachte. Hoe eerder je het signaleert, hoe beter je kunt kiezen hoe je ermee omgaat.
Onderzoek de laag eronder.
Vraag jezelf: wat raakt me hier precies? Voel ik me niet gehoord? Niet gezien? Overbelast? Vaak zit er een waarde of behoefte onder die niet vervuld wordt.
Vertraag je reactie.
Neem een ademhaling voor je reageert. Letterlijk. Pauze. Daarmee geef je jezelf de ruimte om te kiezen: wil ik dit vanuit frustratie zeggen, of vanuit verbinding?
Gebruik de vier stappen.
Probeer in je hoofd of op papier de vier elementen van verbindende communicatie toe te passen:
Wat is het feit?
Wat voel ik?
Wat heb ik nodig?
Wat wil ik vragen?
Wees mild voor jezelf.
Irritatie hebben betekent niet dat je faalt als mens. Het betekent dat je iets belangrijk vindt. Dat mag. En soms lukt het niet om het meteen goed te doen – ook dat is oké. Oefenen is al waardevol.
Tot slot
Irritatie hoort bij het leven. Bij mensen die met elkaar samenwerken, samenleven, of elkaar tegenkomen in de supermarkt. Het is geen teken dat er iets mis is met jou, of met de ander. Het is een uitnodiging. Een uitnodiging om eerlijk te kijken naar wat je raakt, wat je nodig hebt, en hoe je dat op een manier kunt communiceren die leidt tot begrip in plaats van conflict.
Verbindende communicatie is geen trucje. Het is een andere manier van kijken. En het begint bij jezelf. Bij het serieus nemen van je eigen gevoelens en behoeften, zonder dat je iemand anders daarvoor hoeft te veroordelen.
Dus de volgende keer dat je je ergert, probeer dit: adem in, adem uit. En vraag jezelf: wat leeft er in mij? Grote kans dat je daar iets vindt wat niet alleen zinvol is om te voelen – maar ook om te delen.